تکرار و مداومت در آموزش مسائل دينى (نماز)
تکرار و استمرار سبب يادگيرى درست، سرعت عمل و کسب مهارت در هر زمينه اى مى شود. «کار نيکو کردن از پر کردن است.»
هيچ کس نمى تواند منکر باشد که اگر مفاهيم و لغات آموخته شده از زبان بيگانه، تمرين و تکرار نشود، دير يا زود به فراموشى سپرده مى شود.(18) تحقيقات ابينگموس نيز اين مطلب را تأييد مى کند که روش تمرين و تکرار در يادگيرى مطالب و مفاهيم تأثير دارد. به عنوان مثال، تجربه کرده ايم که کودکان جدول ضرب را در دوران ابتدايى از همين طريق ياد مى گيرند.
دکتر قائمى در اين باره مى نويسد: «براى تقويت و ايجاد رفتارى ثابت و عادتى استوار در کودک و نوجوان، بايد از مجراى «تکرار» وارد شد. بسيارى از افکار و اعمال در سايه تمرين و عمل مکرّر در انسان تثبيت مى شوند. حتى ايمان آدمى هم نوعى تثبيت در سايه عمل است (لا يثْبُتُ الايمان اِلاّ بِالْعَمَلِ)(19) و هر قدر عمل مکرّرتر باشد، امکان تثبيت آن بيش تر خواهد بود.
هم چنين در تربيت دينى، اين اصل وجود دارد که از راه ظاهر و عمل ظاهرى، مى توان در باطن نفوذ داشت و بر عکس. کودک را بايد به مظاهر عمل و تکرار در اين ظاهر انس دهيم تا باطن او شکل گيرد.
تجارب و تعاليم علمى نشان داده اند که حتى عمل ريايى، در صورت تکرار، در فردى تثبيت مى شود و پس از تثبيت، مى توان يک عمل ريايى را به صورت واقعى و بى ريا درآورد، بدان شرط که نيّت عمل را عوض نمايند.
اين روش، خصوصاً در مورد کودک مؤثر است; مثلاً، ممکن است کودک و يا نوجوانى از طرف امام جماعت و... تشويق شود و خاطره خوشى در ذهنش شکل گيرد و مدتى به خاطر همين تشويق به مسجد برود، ولى پس از مدتى جاذبه هاى معنوى مسجد و حالات نمازگزاران به هنگام نماز، کودک و نوجوان را مجذوب خود نمايد و فردى مذهبى بار آيد.
بدين سان، ما کودک را به تکرار ظاهر در عبادت سوق مى دهيم تا زمينه براى انس او به عبادت، تثبيت عمل و ايجاد عادت در او فراهم آيد.(20) به ويژه که طبيعت کودک طبيعت تکرار است. يک کتاب قصه را اگر ده ها بار برايش بخوانيم، خسته نمى شود و باز مى خواهد آن را برايش تکرار کنيم.
پيامبر گرامى(صلى الله عليه وآله) بزرگ مربّى مکتب اسلام، در زمينه آموزش نماز و تکرار آن براى نوه گرامى شان، حضرت امام حسين(عليه السلام)چنين رفتارى داشتند. گويند: روزى رسول مکرّم حضرت محمّد(صلى الله عليه وآله)، قصد خواندن نماز داشتند و امام حسين(عليه السلام)در کنار جدّ بزرگوارشان، درصدد هم راهى با آن حضرت بودند. پيامبر(صلى الله عليه وآله)تکبير گفتند، ولى امام حسين(عليه السلام)نتوانستند آن را تکرار کنند. پيامبر(صلى الله عليه وآله)تکبير دوم و سوم و چهارم و پنجم و ششم را گفتند. در نهايت، براى هفتمين بار، تکبير امام حسين(عليه السلام) صحيح ادا شد و نماز آغاز گرديد.(21)
اين شيوه رفتار نبى مکرّم(صلى الله عليه وآله)مى تواند الگوى خوبى براى والدين و مربيان باشد. آنان بايد همانند پيامبر عظيم الشأن(صلى الله عليه وآله)مراحل رشد کودک را در نظر گرفته، سعى کنند با صبر و حوصله، به نيازهاى فطرى کودکشان پاسخ دهند.
هنر بزرگ والدين و مربيان در اين است که دنياى کودک را درک نمايند و بدانند که برخى از مسائل که ممکن است براى بزرگ سالان خسته کننده باشد، براى کودکان لذت بخش است. کودک از تکرار مکرّرات خسته نمى شود; ذکر مکرّر قصه ها و داستان ها آنان را اصلاً خسته نمى کند; به خصوص اگر بيان اين داستان ها با صوت خوش و آهنگ مطلوبى باشد، آنان کاملاً مجذوب و علاقه مند مى شوند. مادران در اين باره خوب مى دانند که بعضى از قصه ها را صدها بار تکرار کرده اند و باز هم کودک به آن علاقه نشان داده است.
از اين رو، توصيه مى شود که والدين نماز را با حال و با صوت و آهنگ موزونى قرائت کنند تا کودکان بيش تر مجذوب کلام الهى شوند. براى اين کار مى توانند به قرائت نمازهاى علماى ربّانى گوش فرا دهند و از آن ها بهره گيرند.
در پايان، متذکر مى شود که والدين صبورانه در مقابل رفتارهاى کودک عمل کنند و بدانند که سرنوشت و آينده کودک به دست آنان رقم مى خورد. به تعبير ديگر، کودکان آيينه تمام نماى والدين هستند. اگر آنان با حال و حوصله و توجه و عشق نماز را اقامه کنند و بهترين حالات آنان زمانى باشد که به نماز مى ايستند، مسلّماً فرزندانشان نيز چنين شيوه اى را پيشه خود خواهند کرد.
6. آسان گيرى در آموزش مسائل دينى (نماز)


ادامه مطلب...